Egbert Jan Bok. We volgen hem vanaf zijn geboorte in 1868 in Amsterdam tot aan zijn overlijden in 1932 te Den Helder. Bok was scheepsbouwer van beroep en vanaf 1892 tot eind 1927 directeur en eigenaar van scheepswerf De Lastdrager aan het Ankerpark in Nieuwediep. Daarnaast vervulde hij tal van maatschappelijke functies en maakte hij vanaf 1903 achtentwintig jaar onafgebroken deel uit van de gemeenteraad van Den Helder. Van 1927 tot september 1931 was hij ook wethouder in die plaats.

De late 19e, begin 20e eeuw, het waren decennia waarin de industriële economie zich ingrijpend manifesteerde en Nederland steeds meer verstedelijkte. Maar het was ook het tijdsgewricht waarin de samenleving verstoord werd door de grote oorlog van 1914-1918 en waarin diezelfde samenleving het algemeen kiesrecht voor mannen en vrouwen werd gegund, wat de Nederlandse politiek drastisch van gedaante deed veranderen. Het waren ontwikkelingen waar Egbert Jan Bok in zijn relatief korte leven – hij werd slechts 64 jaar oud - getuige van was, en waarin hij op lokaal Helders niveau een veelzijdig aandeel had. Zijn curriculum vitae maakt dat wel duidelijk.

In het hiernavolgende verhaal belichten we zijn rol chronologisch en dan voornamelijk op basis van enkele honderden krantenartikelen waarin E.J. Bok figureerde. Daarbij besteden we de nodige aandacht aan zijn liberale achtergrond en politieke denken en doen. Uitgebreid ook blijven we stilstaan bij het aantreden van Bok als wethouder van de gemeente Den Helder in 1927, een entree die gepaard ging met een vertrouwenscrisis van formaat binnen de gemeenteraad. Daarbij liepen de gemoederen hoog op; beschuldigingen vlogen over en weer en waren niet zelden puur op de man gespeeld. Ook het wethouderschap van Bok zelf en zijn vertrek uit het Helderse stadsbestuur verliepen niet zonder strubbelingen en persoonlijke verwijten aan zijn adres. We willen er maar mee zeggen dat het politieke straatgevecht niet louter een fenomeen van vandaag de dag is. In de jaren twintig van de vorige eeuw wist men er ook wel raad mee.

Teneinde Boks zakelijke en politieke leven in een breder Helders raamwerk te kunnen plaatsen zijn tal van archiefstukken en boeken over de geschiedenis van de stad geraadpleegd. Daarnaast algemene historische literatuur en websites die zicht bieden op de tijd waarin Egbert Jan Bok leefde.

Vanwege de coronacrisis is de gang naar archieven en bibliotheken niet gemaakt. Vandaar dat het notarieel archief als belangrijke bron nog niet is onderzocht. Dit moge er de verklaring voor zijn dat het onderhavige verhaal een aantal losse einden kent. Zo wordt Boks haringrederij weliswaar aangestipt, maar blijft het reilen en zeilen ervan verder onbesproken. Hetzelfde geldt voor zijn bemoeienis met het ondersteuningsfonds voor zeeredders en zijn inzet voor andere maatschappelijke organisaties. Desalniettemin menen we erin geslaagd te zijn om, op basis van vele gedetailleerde krantenverslagen, een beeld te schetsen van Boks carrière als ondernemer, maatschappelijk actief burger en liberaal gemeentebestuurder.

Mijn broer Jos Claessen heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan dit verhaal. Uit diens genealogische database zijn familiegegevens afkomstig. Voorts diepte hij via het internet tal van relevante archivalia op en verzorgde hij de vormgeving en beeldredactie. Ondergetekende nam de literatuur en de tekstuele verwerking van de verzamelde data voor zijn rekening. Ik bedank Dick Muller en Rens Schendelaar voor hun nuttige verbeteringen en aanvullingen.

Het artikel hieronder sluit aan bij een eerder geschreven verhaal over de scheepsbouwers Bok. Zie hiervoor De Zwarte Raaf als Deel 2 van deze uitgave.

Ruud Claessen

November 2022